İstanbul ve Galata

Galata, Osmanlı’da toplumsal hayatın değişim merkezi olmuştur. Karşısında bulunan Eminönü ise değişen dünyada klasik Osmanlı döneminin izlerini taşımaya günümüzde bile devam ediyor.

Galata Köprüsü ve ardından yapılan tramvay, Eminönü’nü ulaşımın merkezi yapmıştır. Sirkeci garı, tünel ve kullanılmaya başlayan deniş ulaşımı ile bu yoğunluk artmıştır. Karşısında Osmanlı için Batılaşmanın sembolü olan Galata ile Eminönü, kentsel dönüşümün ve gelişiminin bir ürünüdür.

Galata etrafında başlayan bu hızlı değişim iki İstanbul ortaya çıkarmıştır. Haliç’in bir tarafında İstanbul, diğer tarafında ise Galata vardı artık. Galata Tünel ile Beyoğlu’na bağlanınca burası hızla yeni tarzda apartmanlar ile doldu. Burasıda yetmeyince şehir Şişli, Nişantaşı ve Kurtuluş yönünde gelişmeye devam etti. Bu gelişmeye ayak uyduramayan Eminönü halkı ise şehrin bu yüzüne hep yabancı kalmıştır. De Amicis’in gözlemlerini şu şekilde ifade etmiştir bu durum ile ilgili:

“Burada Türkler, sanki yabancı bir memleketteymiş gibi, başlarını İstanbul tarafındaki kadar dik tutamamaktadırlar.” Görüldüğü gibi her yerde iki farklı şehir vardır artık: İstanbul ve Galata. Bu durumun aşılmasına dair yapılan çalışmalarda Osmanlı arşivlerinde yerini almıştır. Yerini almıştır ama bu toplumsal yabancılığa çözüm bulunamamıştır.

Değişime devlette katılmış 1870 yılında saray görevlileri için Sultan Abdulaziz hepsi  yan yana  olan evler yapılmasını emretti.  Bu emir ile Osmanlı’da ilk toplu konutların emri verilmiş oldu. Saray bütçesinden ayrılan ödenek ile Beşiktaş’taki “Akaretler” yapıldı.

Hızla devam eden bu değişim fırtınasına kapıldı İstanbul. Bu tarihten sonra eski yaşam alanları tamamen değişime uğradı. Galata yaşanan değişim Eminönü’ne uğramadı. Denizden bakıldığında Dünya’nın en güzel manzarasına sahip olan bu şehrin büyüsü karaya ayak basınca kaybolur oldu. İstanbul yorgun ve bakımsız görünüyor. Bir çok tarihi eserin yanına gittiğinizde durumun onlar içinde aynı. Eski kent yavaş yavaş terkedildi. Galata’dan başlayarak büyüyen yeni şehirde, çarpık kentleşmenin kurbanı oldu. 

Kaynak:

- Murat BELGE-İstanbul Gezi Rehberi-Tarih Vakfı Yurt Yayınları

-Zeynep ÇELİK-19. Yüzyıl Osmanlı Başkenti: İstanbul-Tarih Vakfı Yurt Yayınları